غده تیروئید چیست؟
غده تیروئید، غده ای درون ریز در گردن است. این غده دو هورمون بنام تیروکسین (Thyroxine یا T4) و تری بودوتیروتین (Triiodothyronine یا T3) میسازد که به درون خون ترشح می شوند. این هورمون ها برای عملکرد طبیعی تمام سلول های بدن لازم هستند.
اختلالات تیروئید بسیار شایع است و عموماً در خانم ها مشاهده می شود، اگرچه ممکن است در هر کسی اعم از مردان، نوجوانان، کودکان و نوزادان نیز دیده شود. تقریبا از هر ۲۰ نفر یک نفر به نوعی از اختلال تیروئید مبتلا است که ممکن است موقتی یا دائمی باشد.
غده تیروئید در قسمت جلوی گردن، درست زیر سیب آدم (برجستگی حنجره) قرار دارد. این غده متشکل از دو لوب – لوب راست و لوب چپ- است، که هر کدام تقریباً به اندازه آلویی است که به دو نیم تقسیم شده است و این دو لوب توسط پل کوچکی از بافت تیروئید به نام ایسموس به یکدیگر متصل می شوند. این دو لوب در هر طرف نای قرار دارند.
عملکرد غده تیروئید چیست؟
تیروئید دو هورمون تولید می کند که به جریان خون ترشح می شوند.
یکی از این هورمون ها تیروکسین نام دارد؛ این هورمون حاوی چهار اتم ید است و اغلب T4 خوانده می شود.
هورمون دیگر تری یودوتیرونین نامیده می شود که متشکل از سه اتم ید است و اغلب به آن T3 گفته می شود.
T4 در سلول ها و بافت های بدن به T3 تبدیل می شود. T3 حاصل از T4، یا T3 مترشحه از غده تیروئید از نظر بیولوژیکی فعال است و فعالیت همه سلول ها و بافت های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد.
هورمون های تیروئید در بدن چه کاری انجام می دهند؟
T4 یا به به عبارت دیگر، T3 ناشی از آن، و T3 که مستقیماً از غده تیروئید ترشح می شود، متابولیسم سلول های بدن را تحت تأثیر قرار می دهد؛ به عبارت دیگر، سرعت عملکرد سلول های بدن را تنظیم می کند.
با افزایش ترشح هورمونهای تیروئید، سلول های بدن سریعتر از حد طبیعی کار می کنند و به این ترتیب پرکاری تیروئید روی می دهد.
در صورت وقوع پرکاری تیروئید به دلیل ترشح بیش از حد هورمون های تیروئیدی، افزایش فعالیت سلول ها یا ارگان های بدن ممکن است، به عنوان مثال، منجر به افزایش ضربان قلب یا افزایش فعالیت روده ای، افزایش دفعات دفع یا حتی اسهال شود.
از سوی دیگردر صورت کاهش تولید هورمون های تیروئیدی که به کم کاری تیروئید معروف است، عملکرد سلول ها و ارگان های بدن کند می شود. در صورت ابتلا به کم کاری تیروئید، ممکن است، به عنوان مثال، ضربان قلب کندتر از حد نرمال باشد و عملکرد روده کاهش یافته و موجب بروز یبوست شود.
چه اختلالی ممکن است در تیروئید رخ دهد؟
• کم کاری تیروئید (کاهش عملکرد تیروئید) – تیروکسین متناسب با نیازهای بدن تولید نمی شود.
• پرکاری تیروئید (افزایش بیش از حد عملکرد تیروئید) – فراتر از نیازهای بدن تیروکسین تولید می شود.
متداول ترین علائم اختلالات شایع تیروئید چه چیزهایی هستند؟
کم کاری تیروئید: خستگی، احساس سرما، افزایش وزن، کاهش تمرکز، افسردگی.
پرکاری تیروئید: کاهش وزن، عدم تحمل گرما، اضطراب و گاهی اوقات در دو سوزش چشم.
بعضی اوقات علائم بسیار کمی وجود دارد؛ تجویز آزمایش خون توسط فوق تخصص غدد وجود یا عدم وجود اختلال تیروئید را تأیید خواهد کرد.
چه اختلالات دیگری وجود دارد؟
• بیماری چشمی تیروئید – این عارضه در برخی از افراد که به دلیل بیماری گریوز به پرکاری تیروئید مبتلا هستند، دیده می شود.
• ندول ها یا توده ها – این توده ها می توانند مانع از عملکرد درست غده تیروئید شوند و یا تنها ناراحت کننده هستند.
• سرطان تیروئید – این پدیده بسیار نادر است، اما باحال درخواست معاینه گردن توسط پزشک متخصص غدد جهت ارزیابی وجود توده بسیار حائز اهمیت است.
گاهی اوقات بچه دار شدن می تواند موجب بروز اختلال تیروئید شود. این بیماری تحت عنوان تیروئیدیت پس از زایمان شناخته می شود. این شرایط معمولاً موقتی است اما می تواند با هر بار بارداری برگردد.
غده تیروئید چگونه کنترل میشود؟
مکانیسمی برای تنظیم بسیار دقیق تولید و ترشح T4 و T3 از غده تیروئید و ورود آن به جریان خون وجود دارد. این مکانیسم بسیار شبیه به گرمایش مرکزی خانه‌ای است که ترموستات واقع در اتاق نشیمن آن، بر روی دمای خاصی تنظیم شده است و فرنس (Furnace) گازسوز یا روغنی را فعال می کند، و یا با فعال کردن دیگ بخار آب را گرم می کند.
در مورد تیروئید، این “ترموستات” غده کوچکی به نام هیپوفیز است که در زیر مغز، در جمجمه قرار دارد. هیپوفیز، درست مشابه ترموستات اتاق نشیمن که دما را حس می کند، سطح هورمون های تیروئید را در جریان خون حس می کند.
در شرایط عادی، درصورتی که سطح این هورمون ها تنها کمی پایین تر از حد نرمال برسد، هیپوفیز با ترشح هورمونی به نام هورمون محرک تیروئید، که تحت عنوان TSH نیز شناخته می شود، پاسخ می دهد و این هورمون غده تیروئید را برای تولید T4 و T3 بیشترفعال می کند.
در مقابل، هنگامی که سطح هورمون تیروئید بیش از حد طبیعی افزایش می یابد، “ترموستات” این مسئله را حس می کند و منظور متوقف کردن عملکرد بیش از حد تیروئید و کاهش ترشح T4 و T3، هیپوفیز ترشح TSH را متوقف می کند.
چه عواملی موجب اختلال تیروئید می شوند؟
عوامل مختلفی در ایجاد اختلالات تیروئیدی گوناگون نقش دارند. شایع ترین عامل، بیماری خود ایمنی تیروئید است.
بیماری خود ایمنی تیروئید یک فرآیند خود تخریبی که در طی آن سیستم ایمنی بدن سلول های تیروئیدی به عنوان سلول های خارجی مورد تهاجم قرار می دهند.
در پاسخ به این مسئله، غده تیروئید کم کار (کم کاری تیروئید) یا پرکار (پرکاری تیروئید) می شود. ممکن است متوجه شوید سایر اعضای خانواده دارای مشکلات تیروئیدی یا اختلال خود ایمنی دیگری هستند.
اختلالات تیروئید چگونه تشخیص داده می شوند؟
پزشک متخصص متابولیسم با گوش دادن به علائم شما، و مطرح کردن چندین سؤالات و معاینه گردن می تواند به جمع بندی خوبی در مورد فعالیت غده تیروئید شما برسد. با این حال، وی می تواند با گرفتن نمونه خون کوچکی وضعیت ترشح تیروئید را دقیقاً ارزیابی کند. به عنوان مثال، با استفاده از این نمونه خون، سطح هورمون های مربوطه در آزمایشگاه قابل اندازه گیری است.
با این ترتیب می توان به میزان ترشح T4 و یا T3 دست یافت، و با اندازه گیری TTSH میزان فعالیت هیپوفیز را مشخص کرد. به طور معمول یک آزمایش خون تنها، تشخیص را تأیید می کند اما گاهی اوقات آزمایش های دیگری نیز لازم است.
آزمایشگاه تشخیص طبی سیمرغ، آزمایش های فوق را با روش الایزا انجام می دهد
آیا اختلالات تیروئید قابل درمان هستند؟
بله – اختلال تیروئید و بسیاری از علائم نیز قابل درمان هستند. بیشتر اختلالات تیروئید با داروهای روزانه درمان می شوند. درمان های دیگری نیز برای آن دسته از افرادی که اختلالات تیروئید آن ها با دارو قابل کنترل نیست، وجود دارد.
